Pieniądz fałszywy w obliczu rewolucji

Jakub Zalewski

Rys historyczny: Po zwycięstwie rewolucji kubańskiej, Stany Zjednoczone znalazły się w sytuacji, wobec której ich wpływy na Kubie zostały drastycznie ograniczone. W odpowiedzi na nacjonalizację majątków amerykańskich i zbliżenie się Republiki Kuby do Związku Radzieckiego przyjęto strategię destabilizacji — mającą złożone i długofalowe skutki. W 1959 roku władzę objął Fidel Castro, a państwo wkroczyło na drogę socjalizmu. Zaogniły się stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, które w 1961 roku nałożyły na Kubę embargo, pozostające w mocy do dnia dzisiejszego. Podejmowano mnogie próby zamachów na wodza rewolucji, miały one miejsce nawet dwieście razy, jednakże każda finalnie kończyła się niepowodzeniem 1. W kwietniu 1961 roku, świat stał się świadkiem jednego z najbardziej dramatycznych wydarzeń zimnej wojny – inwazji w Zatoce Świń. Operacja będąca próbą obalenia socjalistycznego rządu Fidela Castro na Kubie przez siły zbrojne złożone z kubańskich emigrantów, szkolonych i wyposażonych przez Centralną Agencję Wywiadowczą, okazała się ogromnym niepowodzeniem.

Fidel Castro w latach 50. ubiegłego wieku

W obliczu operacji zimnowojennych, istnieją doniesienia sugerujące, że Centralna Agencja Wywiadowcza Stanów Zjednoczonych [CIA] mogła być zaangażowana w produkcję fałszywych banknotów kubańskich o nominale 20 peso z roku 1961 2. Zgodnie z dostępnymi informacjami, każdy żołnierz sił inwazyjnych miał otrzymać sto takich banknotów [w innych źródłach mowa o dwudziestu sztukach]. W obliczu inwazji prowadzonej przez rzekomych „miejscowych“ obracanie obcą walutą miano uznać za zbyt zauważalne. Niemniej jednak, artykuł opublikowany w czerwcu 1987 roku przez Bank Note Reporter, zatytułowany “Cuban counterfeit deleted from Pick”, przedstawia alternatywną narrację. Według źródeł kubańskich, wspomniane banknoty miały zostać wyprodukowane przez prywatne podmioty, nie zaś amerykański rząd. Warto zauważyć, że wiarygodność tego raportu jest powszechnie kwestionowana, biorąc pod uwagę jego 25-letnie opóźnienie w publikacji i szereg rozbieżności. W książce “Bay of Pigs” autorstwa Petera Wydena, wydanej przez Simon and Schuster w Nowym Jorku w 1979 roku, również poruszono kwestię tych fałszerstw:

„Gdy na brzeg przybyły cztery worki jutowe zawierające dwa miliony pesos, które zmokły, z worków wyciekał niebieski, czerwony i zielony płyn, ale podziemni pracownicy byli tylko lekko zirytowani. Wiedzieli, że CIA wysyła im fałszywe pieniądze; druk i papier były doskonałe, ale tusz był tak zawodny, że zwykle można było go zetrzeć śliną. Fałszywe pieniądze, dziesiątki i dwudziestki, były używane przez pośredników, którzy kupowali drogie przedmioty, takie jak samochody, od ludzi, których mieli nadzieję już nigdy nie zobaczyć. Waluta dostarczana infiltratorom do własnego użytku była autentyczna; przynajmniej tusz się nie rozmazywał”.

Wzmianki o owych fałszerstwach miały również miejsce w publikacji „The Bay of Pigs: Cuba 1961” Alejandro Quesady, opublikowanej przez Osprey Publishing w 2011 roku:

„Każdemu członkowi Brygady biorącemu udział w inwazji wydano około 100 fałszywych peso kubańskich wyprodukowanych przez CIA. Pieniądze te przeznaczano na zakup zaopatrzenia od chłopów i/lub przekupstwo”.

Należy zadać jednak pytanie: Czy docelowo podrabianie stosunkowo niewielkiej ilości pieniądza, było procesem opłacalnym, czy nie efektowniejszym byłoby nabycie wymaganej ilości legalną drogą? Istnieje spekulacja jakoby fałszywe pesos z wizerunkiem Camilo Cienfuegosa — kubańskiego rewolucjonisty — były wykonane znacznie wcześniej, niż na potrzeby inwazji. O destabilizacyjnym charakterze fałszerstw nakreślał Warren Hinckle w „The fish is red”:

„Plan wytworzenia fałszywej waluty był pomysłem 26-letniego inżyniera-geniusza o imieniu Robert D. Morrow, który był zatrudniony przez firmę należącą do CIA, Comcor Inc. Morrow przewidywał, że poprzez drukowanie dużych partii fałszywych pesos nie tylko “zmietliby kubańską gospodarkę z powierzchni ziemi”, ale również umożliwiliby podziemiu na Kubie zakup broni i zaopatrzenia”.

Robert D. Morrow, inżynier zatrudniony przez firmę powiązaną z CIA, Comcor Inc., przewidywał, że masowe wprowadzenie fałszywego peso do obiegu mogłoby nie tylko zdestabilizować kubańską gospodarkę, ale także wspierać działania podziemia antykomunistycznego poprzez umożliwienie zakupu broni i zaopatrzenia. Zgodnie z twierdzeniem przedstawionym przez Warrena Hinckle’a w dziele “The fish is red”, Morrow miał wyrazić obawy co do reakcji najwyższych władz USA na takie działania, sugerując, że operacja ta była prowadzona bez ich pełnej świadomości lub zgody.

Warto zauważyć, że pomimo potencjalnego wpływu takich działań na kubańską gospodarkę, istnieje również pytanie o ich etyczność i legalność w kontekście międzynarodowego prawa. Fałszowanie waluty jest uznawane za poważne przestępstwo, a jego skutki mogą wykraczać poza zamierzone cele polityczne, wpływając na życie codzienne obywateli.

Ponadto, w przypadku operacji takich jak ta opisana, istotne jest rozważenie konsekwencji dla osób bezpośrednio zaangażowanych w ich realizację. Jak wspomniano, spisek został wykryty, a planiści ukarani. Wyrok w zawieszeniu dla Morrowa, jak również rzekome wsparcie ze strony prezydenta Nixona, podkreślają złożoność relacji pomiędzy wywiadem a administracją państwową.

Istnieje wiele sprzecznych relacji dotyczących fałszerstw waluty kubańskiej w kontekście operacji zimnowojennych. Wartym zastanowienia jest efektywność takich działań i ich wpływ na gospodarkę Kuby. Spekulacje na temat wcześniejszego wykonania fałszywych peso z wizerunkiem Camilo Cienfuegosa oraz rzekomego przeprowadzenia operacji bez zgody rządu USA dodają kolejnych warstw złożoności do tej, już obszernej historii. W dalszych badaniach naukowych należy uwzględnić te różnorodne perspektywy, aby uzyskać pełniejszy obraz wydarzeń i ich konsekwencji.

Zgoła inną złożonością charakteryzuje się analiza notafilistyczna.

@Jakub Zalewski

© Jakub Zalewski